In de Serengeti (Tanzania) is het ieder jaar weer dringen om de migratie van de wildebeesten (gnoes) te zien. Dit dier is nauw verwant aan de koe en trekt toeristen van over de hele wereld. Het kuddegedrag, hun omgang met gevaar en de gezamenlijke zorg voor de kalfjes is fascinerend en het observeren van deze dieren is een ervaring die de meeste mensen nooit meer vergeten. Diezelfde mensen gunnen in hun eigen land een koe geen blik waardig.
Filosoof Harfeld verklaart dit gedrag als volgt: ‘Wanneer dieren beroofd worden van een context waarin ze de complexiteit van hun potentieel als dieren kunnen ontvouwen, verliezen we eenvoudigweg het zicht op hen als dieren en zien we slechts productie-eenheden’.
Dieren in de veehouderij hebben we niet alleen uit hun natuurlijke omgeving gehaald maar we hebben hen ook de kans ontnomen om zich (volledig) te ontwikkelen als intelligent, sociaal en vaardig wezen. Hiermee zijn ze gereduceerd tot productiedieren die ons niet meer kunnen verrassen of verbazen.
Gelukkig is dit niet helemaal waar. Ons recente onderzoek naar koeientaal en -communicatie laat bijvoorbeeld zien dat koeien samenwerken. Twee melkkoeien willen gebruik maken van een koeienborstel die, verticaal slingerend, in stal hangt. Door aan twee kanten van de borstel te gaan staan creëren ze voor elkaar tegendruk. Daarmee krijgen ze allebei een stevige borstelbeurt, een samenwerking die beide koeien iets oplevert. Ook hebben we in de wei gezien dat een kudde biologische koeien als groep voor de kalfjes zorgt. Moeders, pleegmoeders, andere kalfjes, bijna iedereen bemoeit zich met een pasgeboren kalfje. Alsof je in de Serengeti een groep gnoes volgt.
Het werk van de onlangs overleden primatoloog Frans de Waal toont veel manieren waarop diersoorten met elkaar kunnen samenwerken. Naast zijn focus op primaten deed hij ook onderzoek gedaan naar samenwerking bij olifanten, dolfijnen, honden en kraaien. Helaas hebben ook wetenschappers (of hun financiers) een voorkeur voor wilde dieren en is een onderzoek naar samenwerkende koeien voor zover mij bekend nooit op grote schaal uitgevoerd.
De veehouderijsector heeft er baat bij dat we melkkoeien niet gaan zien als gnoes. Dieren in de veehouderij worden in de woorden van Harfeld ‘ontdierlijkt als gevolg van hun situationele context’.
Laten we daar niet in trappen. Dieren in de veehouderij zijn net als andere dieren. Zullen we straks in de wei eens op het gedrag van de koeien gaan letten? Zeker als er kalfjes bij lopen is het net zo bijzonder om te zien als de gnoes in de Serengeti.